Er is de laatste weken héél wat inkt gevloeid over voedselveiligheid. België zit opnieuw in het middelpunt van een crisis en het FAVV ligt onder schot. Politici struikelen over elkaar om een zondebok aan te duiden en de krantenpersen draaien op volle toeren.

Er dezer dagen durven voor uit te komen dat je als food safety adviseur in de voedingsindustrie werkt, veroorzaakt een rare blik in de ogen van sommige mensen. Waarop dan kritische vragen volgen over hoe dit allemaal mogelijk is. Hoe dit zo ver is kunnen komen. Dat de vleesindustrie nog geen haar verbeterd is buiten vroeger. Verbijstering en ook verontwaardiging. Terecht.

Nochtans leven we in een land waarin de overheidscontroles niet mis zijn. Al van bij de oprichting van het FAVV in 1999 diende de werking van het FAVV als voorbeeld voor vele andere landen. Bedrijven worden gecontroleerd op alle mogelijke manieren: door overheden, door klanten, door privé instellingen. Misschien niet altijd op de juiste parameters, dat is waar. Maar om nu zomaar het volledige FAVV op een hoopje te gooien en af te schilderen als nietsdoende ambtenaren die meeheulen met de industrie lijkt me toch een brug te ver.

Te weinig controles?

Komaan zeg. Het verbaast mij al jaren hoe streng de slachthuizen en uitsnijderijen nog steeds gecontroleerd worden. Veeartsen zijn daar sowieso al continu aanwezig (als bandwerkers zien zij ieder dier passeren!), maar daarnaast zijn er ook de inspecties met de regelmaat van de klok: wekelijks of meer. Als ik dat vertel aan iemand uit een andere tak van de voedingsindustrie, dan trekt men de wenkbrauwen op. Dus, beste journalisten en politici: dit argument is een non-argument (toch zeker in de vleesindustrie). Volgens mij zouden andere industrietakken best wel eens wat meer controles mogen krijgen. Het evenwicht tussen 1x/week of 1x/ 3 jaar is voor mij wel héél ver te zoeken. Akkoord, het risico op voedselveiligheid is groot in slachthuizen. Maar is het daarom minder groot bij pakweg een cateringbedrijf, of de lokale horecazaak?

Niet de juiste controles?

Dat is een ander paar mouwen. Daar hangt veel af van de kennis en kunde van de inspecteur op het terrein. Wat een verschil zie ik niet tussen hoe de zaken benaderd worden in de ene t.o.v. de andere provincie bij het FAVV! Als er iéts is waar aan gewerkt mag worden, is het wel de uniformiteit tussen de verschillende LCE’s (sinds 1 januari de Lokale Controle Eenheden). En dan nog: een veearts in een chocoladebedrijf leidt niet tot eenzelfde diepgang als hem/haar sturen naar een slachthuis. Je kan dat die mensen niet kwalijk nemen. Stel dat ze mij morgen zouden vragen om een nucleaire plant te controleren, ze zouden mij ook veel kunnen wijsmaken. Ik bedoel maar: de mensen op het terrein hebben niet altijd de nodige vakkennis om de controles à fond te kunnen uitvoeren. Ik ken verschillende FAVV controleurs die nog nooit naar de etikettering van producten hebben gekeken, simpelweg omdat ze de materie niet beheersen. Betere training en andere profielen van inspecteurs / auditors kunnen hier veel bewerkstelligen.

Maar dat neemt niet weg dat het versturen van vervallen vlees niet opgemerkt kan worden. Laat mij duidelijk wezen: iemand die wíl frauderen, zal er wel voor zorgen dat een controle door 1 inspecteur of auditor dit niet aan het licht kan brengen. Je moet als auditor al van zeer goeden huize zijn om zoiets met staalharde feiten te kunnen weerleggen. Ik lees dat men in Bastogne met 50 man tegelijk is binnengevallen. Tja, dan kan je natuurlijk al meer ondersteboven halen.

Langs de andere kant: ik wil gelijk welke diepvriezer in België binnenstappen, en ik zal wel iets vinden dat vervallen is. Wordt dit daarom dan moedwillig opgestuurd naar de klant? Zonder te her-etiketteren zou je wel de domste fraudeur ooit moeten zijn (zo ergerde ik mij blauw dit weekend toen ook het slachthuis uit Olen in het nieuws kwam; is iedereen nu vogelvrij?). Mét heretiketteren, dat is iets anders.

Wat brengt de toekomst?

Ik vrees ervoor of het gezond verstand gaat primeren. In de emotie van het moment wordt nu geroepen dat het FAVV hervormd moet worden, en ik denk dan ook dat dat is wat gaat gebeuren. De gevolgen op het terrein laten zich raden: meer workload voor de bedrijven, meer onduidelijkheden (althans in den beginne), en we weten allemaal dat een ambtenarij omvormen niet van vandaag op morgen gaat. En: gaan de FAVV inspecteurs overreageren door extra streng te zijn, als tegenreactie?

Bijkomend stellen retailers zich vragen bij de doeltreffendheid van de bestaande controlesystemen. “BRC? IFS? Autocontrole? Hoe kan een bedrijf al deze certificaten hebben, en toch nog onfrisse praktijken er op na houden?”. Laat ons hopen dat dit niet zal leiden tot weer nieuwe standaarden, of – God verhoede – audits door retailers zelf. Het zal wél de vraag naar onaangekondigde audits versnellen, wat ik goed vind. Hopelijk denk men vooraf ook na over de invulling daarvan op het terrein.

Het is mij duidelijk dat iédereen in de voedselketen hier de gevolgen van zal dragen. De reputatie van hoe ons voedsel op “industriële” schaal wordt geproduceerd, kreeg een flinke knauw. Het zal dus weer tijd kosten om de plooien glad te strijken. En ja, dieperliggend is er natuurlijk het feit dat ons voedsel spotgoedkoop “moet” zijn, althans zo wordt het ons door marketeers ingelepeld. Als Amazon bijvoorbeeld Whole Foods koopt, en als eerste actie de prijs van alle producten met 30% (!) laat zakken, is dat dan een goede zaak? Absoluut niet! Dus, om te denken dat we dat probleem in België alleen gaan oplossen: good luck. Dit is een mondiaal debat. Hallo, heren politici, voelt iemand zich geroepen om dit even op de agenda te plaatsen?

En wat is jouw mening hierover? Hoe ervaar jij de controles in je bedrijf? Ik hoor het graag.

Geef je mening hieronder of stuur me een e-mail.